In welke wereld leven wij? Vertrouwenspersoon in de digitale wereld

"Kun je je piemel laten zien?" De vraag die acteur Bilal Wahib dinsdag 23 maart 2021 in een livestream op Instagram aan een jonge jongen stelde was geheel volgens de regels van een taalgrap: "Kun je je piemel laten zien?"en dan een bedrag als beloning noemen, wanneer je dat zou kunnen. Mij overkwam het meer dan 50 jaar geleden als zes- of zevenjarige toen mijn oudere buurjongens me vroegen of ik mijn piemel kon laten zien, voor een gulden. Ik ging bloot en trapte in de mop die jaren geleden als cultureel erfgoed is opgenomen... Een piemel heeft geen ogen en kan dus niet zien! Voila de zaak Wahib in een notendop: een instinker in de trant van "je krijgt € 100 als ik twee eieren op je hoofd mag stuk slaan". En dan na het eerste ei ophouden. Flauw ja. Maar een grap. Dat een grap misplaatst was en op internet verspreid is, is weliswaar naar, omdat het het slachtoffer kwetsbaar maakt voor meer pestkoppen, maar daarmee is het nog geen porno. Door het in die sfeer te trekken en relativering te blokkeren wordt het allemaal nog weer erger voor het jonge slachtoffer."

Tot zo ver de opinie van de gerenommeerde NRC-columnist Paul Steenhuis. Jammer dat hij niet in staat is het onderscheid te maken tussen het verschil in impact van een grap live maken en dezelfde grap in een livestream via sociale media maken. Dan heb je in mijn ogen de essentie niet begrepen. Of het kinderporno is moet een rechter maar uitmaken , maar daar gaat het niet om. Het gaat om de enorme impact die het voor het slachtoffer heeft omdat het zich afspeelt op sociale media en door iedereen kan worden bekeken.
 




Mijn opinie
De enorme impact van sociale media wordt stelselmatig onderschat. Ik veronderstel dat dat voor menig werknemer en leidinggevende in bedrijven geldt en misschien dat soms ook vertrouwenspersonen de potentiële gevolgen onderschatten. De impact van deze oude grap via Instagram is niet een tienvoud van een grap live -hoe pijnlijk die ook kan zijn- het is niet een honderdvoud en zelfs niet een duizendvoud, maar veel meer dan dat!

In dit voorbeeld van Bilal met deze twaalfjarige jongen zijn de gevolgen en de impact niet meer te overzien. Die jongen weet in de echte wereld nooit of er over hem gepraat wordt wanneer hij ergens komt en of mensen die hij spreekt het wel of niet weten. Het is geheel vergelijkbaar met meisjes die (op verzoek of onder druk) hun borsten hebben getoond aan een jongen die ze vertrouwden , om er vervolgens achter te komen dat de gescoorde naaktfoto over de hele school verspreid is. Het vernietigt levens. Paniek en schaamte kunnen jaren doorwerken. Het is allang geen grap meer.

Voorlichting
Praat erover met kinderen op scholen en ook met medewerkers in een organisatie, want het kan snel gedaan zijn met je goede reputatie, in deze razendsnelle tijd van sociale media. Dat geldt overigens ook voor de dader. Voor je het weet ligt je toekomstdroom aan diggelen en kan je carrière voorgoed zijn beschadigd. Kijk maar hoe snel Bilal is “gecancelled”.

Voorlichting over de grote risico's op schadelijke effecten van ongewenste omgangsvormen door sociale media kan veel ellende voor de slachtoffers maar ook voor de daders voorkomen. Zowel bij minderjarigen als meerderjarigen schiet het besef hierover vaak tekort. Weten we wat wel en wat niet mag op internet? Weten we wanneer we anderen beschadigen en een onveilige school of werkplek het gevolg is? Weten we wat moreel juist is als het gaat om het doorsturen van een (naakt-)foto of een (discriminerende) ‘grap' of het doorsturen van een zeer dikke vrouw met een naveltruitje met daaronder de tekst: ‘ik hoop niet dat onze collega Mia zo naar het werk komt, haha'? Hanteren we onze normen en waarden ook bij digitale reacties of gelden er dan alleen primitieve, instinctieve doelen: (anoniem) scoren, (na-)trappen en mensen onderuithalen?

Het lijkt oh zo logisch dat sociale media nopen tot zeer grote voorzichtigheid, maar de praktijk leert anders: het is een waar mijnenveld geworden en menigmaal gaat de bom ook daadwerkelijk af.

In welke wereld leven wij?
We leven niet meer in de wereld van 50 jaar geleden.
We leven voor een groot deel ook in een digitale wereld.
Daarin spelen allerlei factoren een rol. Onwelgevallige opnames worden snel verdeeld en verspreid. Zelfs als je denkt dat een gevoelige opname definitief verwijderd is, is er altijd de dreiging dat de opname toch opnieuw kan opduiken . Mensen die beelden hebben gehoord of gezien kunnen hier op een grove wijze op reageren.
Zo noemde de acteur Khalid Alterch / rapper ICE de toch al zo vernederde minderjarige jongen vervolgens een hoer. Opnieuw wordt een beschadigde jongen onderuitgehaald.

Waarom snappen veel mensen nog altijd niet hoeveel leed zij andere mensen, collega's, klasgenoten toebrengen via sociale media? Hoe komt het dat zij geen idee hebben van ongewenste omgangsvormen in de digitale wereld? In welke wereld leven zij?

In welke wereld leven wij?

Vertrouwenspersoon in de digitale wereld
Staan wij als vertrouwenspersonen, als organisaties, en ook als opleiders hier voldoende bij stil? Als ik voor mezelf spreek, dan is dat nog onvoldoende. Hier ligt onze drijfveer om een e-learning BNS te ontwikkelen: vertrouwenspersoon in de digitale wereld.

We maken een nascholing waarin aandacht is voor:

Wellicht gaat er een wereld voor je open.
Interessante informatie lees je ook op de website: www.help-wanted.nl

Hartelijke groet

Marcel van Oss
Directeur/ trainer
www.opleidingvertrouwenspersoon.nl