Beschuldigd van grensoverschrijdend gedrag? Hier kun je terecht

Jolan Douwes Financieel Dagblad 10 mei 2025
 
Beschuldigden van grensoverschrijdend gedrag staan vaak in de kou. Ze kunnen bij niemand terecht als ze op non-actief worden gesteld. Een nieuwe functie moet ondersteuning bieden: de begeleider beschuldigde.
 
 
Eelco (1977) weet nog goed hoe hij zich voelde toen er een jaar geleden een klacht tegen hem werd ingediend. Als leidinggevende technische dienst bij een grote zorgorganisatie had hij een lastig gesprek met een teamlid gevoerd over diens frequente ziekmeldingen. De man verweet hem een nazi en een racist te zijn en deed even later een formele melding. Na een paar dagen thuis was Eelco, die liever niet met zijn achternaam genoemd wil worden, weer aan het werk. Dat lukte mentaal alleen niet meer. Hij meldde zich ziek.

‘Daar zat ik dan, met mijn ziel onder de arm', vertelt hij. ‘Diep geraakt door deze beschuldiging, ik was er ziek van. En ik voelde me in de steek gelaten door mijn manager, die zei dat hij me niet kon helpen.' Via via kwam Eelco in contact met een zogeheten begeleider beschuldigde. ‘Zij zei meteen dat ze me tot het bittere einde ging bijstaan. Een enorme opluchting.'

Begeleider beschuldigde is een vrij nieuwe functie, maar hard nodig volgens de cijfers: 17 procent van de Nederlanders heeft last van ongewenst gedrag op het werk (CBS, 2024). Van de leden van de Landelijke Vereniging van Vertrouwenspersonen (LVV) zag 58 procent het aantal meldingen van ongewenst gedrag in 2023 toenemen en soms zelfs verdubbelen. Bijna driekwart leidde tot een vervolgactie.

Anders dan de vertrouwenspersoon biedt de begeleider de beschuldigde niet alleen ondersteuning, maar ook coaching, bijvoorbeeld door samen te onderzoeken of deze de melding had kunnen voorkomen. Een ander verschil is dat de begeleider directies kan adviseren over hun taken en verantwoordelijkheden. Als de melding ongegrond blijkt, denkt de begeleider mee over rehabilitatie en/of financiële compensatie.

Veel leidinggevenden zijn handelingsonbekwaam als ze meldingen krijgen van grensoverschrijdend gedrag.    

 

Wederhoor

Sinds april dit jaar biedt de geaccrediteerde opleider Van Oss & Partners, in Den Bosch, hier een training voor aan. Die bestaat uit tweemaal e-learning (16 uur studietijd) en een trainingsdag. Deelnemers moeten vooraf een basisopleiding voor vertrouwenspersonen hebben gevolgd. De belangstelling heeft de initiatiefnemers verrast: er zijn al ruim 150 aanmeldingen. Volgens directeur Marcel van Oss is de cursus een primeur in Nederland.
 
'Ik kreeg al langer de vraag, maar ik dacht: waar begin ik aan? De begeleider beschuldigde heeft een lastige rol, waar veel bij komt kijken. Je vangt iemand op en je geeft ruimte aan het verhaal en de emoties. Maar je gaat ook coachen als de beschuldigde persoon – bewust of onbewust – te ver is gegaan. En werkgevers spreek je aan op hun zorgplicht voor deze werknemer.'
De training kwam er na een telefoontje van een vertrouwenspersoon die Van Oss zelf had opgeleid. Een melding tegen uitgerekend hem had de man knock-out geslagen. Hij werd persona non grata zonder te horen wat de klacht was en er vond geen wederhoor plaats. De vertrouwenspersoon mocht met niemand contact hebben op zijn werk. Maandenlang lag hij depressief op bed. 'Toen hij vroeg of ik hem kon helpen, wist ik dat er in deze heftige situatie een ander soort ondersteuning nodig was.'
 

Zwaar beschadigd

Van Oss realiseerde zich ook dat er meer moet gebeuren om organisaties niet steeds dezelfde fouten te laten maken. Hij vindt veel leidinggevenden en directies handelingsonbekwaam als ze te maken krijgen met meldingen van grensoverschrijdend gedrag.'Deze vertrouwenspersoon is gerehabiliteerd, maar de gang van zaken heeft hem zwaar beschadigd.'

Désirée van der Heijden is een van de eerste vertrouwenspersonen die zich hebben gespecialiseerd in de begeleiding van beschuldigden. De organisaties die haar daarvoor inhuren, variëren van gemeentes tot theatergezelschappen en internationale bedrijven. De meeste meldingen gaan over seksuele intimidatie of agressie, overwegend van mannen. Als pionier hoort Van der Heijden vaak dat beschuldigden in de kou staan.
'Zonder ondersteuning, hoogstens van een jurist. Maar dan is het al een formele zaak geworden.'
 
Haar doel is juist om rechtszaken te voorkomen, door te onderzoeken of de melder en de beschuldigde er informeel uit kunnen komen. Bijvoorbeeld met mediation. ‘Als begeleider moet je de leiding dan motiveren om zich even terug te trekken. Daar heb je stevige communicatieve vaardigheden voor nodig. Maar als het lukt, is de directie ook blij.'
Dat kan betekenen dat iemand excuus aanbiedt als er ook echt grenzen zijn overschreven.'Daar gaat vaak een proces van bewustwording aan vooraf; inzien dat bepaald gedrag veel effect heeft op anderen en daar de verantwoordelijkheid voor nemen. Voor melders is die erkenning heel belangrijk.', zegt Van der Heijden. Zij maakt ook mee dat een beschuldigde stug volhoudt: 'Dit moet kunnen, ik heb niets fout gedaan.' Dan stopt de informele route en volgt een onderzoek, dat vaak maandenlang duurt.

Te heftig

Opleider Marcel van Oss benadrukt dat iemand terecht en onterecht beschuldigd kan worden – er zijn immers allerlei grijstinten. 'Stel dat een medewerker de vergadering voor de zoveelste keer ophoudt, terwijl je tegen een deadline aan zit. Jij roept: "Bek houden!" Dan kun je dat voor jezelf wel legitimeren. Maar als alle emoties zijn gezakt, kan een begeleider je ook helpen om in de spiegel te kijken. Dat is delicaat en het contact moet daar veilig genoeg voor zijn. Maar dan kun je tot de conclusie komen dat je uitval te heftig was. Je kunt dan je excuses maken. Vaak helpt het om te oefenen, want anders kan het alsnog misgaan.'
Bij onterechte beschuldigingen denkt Désirée van der Heijden mee over rehabilitatie. Ze vraagt dan aan de medewerker wat helpt om weer blij naar het werk te kunnen gaan. Zo had een docent een onterechte melding van grensoverschrijdend gedrag bij een leerling gekregen. Hij wilde graag dat de directie in een vergadering excuus aanbood voor de fouten die in de klachtbehandeling waren gemaakt.'Dat heeft geholpen, daarna was het schoon.'
 

Open kaart

In het geval van Eelco, de leidinggevende die een nazi en racist zou zijn, verklaarde de klachtencommissie de melding van zijn teamlid ongegrond. 'Ik dacht dat ik volledig gerehabiliteerd zou worden en alle ellende na die uitspraak voorbij was. Maar mijn leidinggevende bleek tegen mijn team te hebben gezegd dat ongegrond niet hetzelfde is als niet gebeurd. Toen ik dat hoorde, kreeg ik een mentale inzinking.'
Eelco kwam met zijn werkgever overeen dat hij maar beter een vaststellingsovereenkomst kon tekenen. Hij had zijn baan liever gehouden, maar er was te veel gebeurd. Binnenkort begint hij bij een andere werkgever.
Tijdens zijn sollicitatie heeft hij open kaart gespeeld over de reden van zijn vertrek.
Eelco is zijn begeleider, die hem inderdaad tot het bittere einde hielp, eeuwig dankbaar. 'Gelukkig kan ik dit verhaal nu met droge ogen vertellen.'
 

Eerherstel voor onterecht beschuldigden

Welke stappen kunnen werkgevers zetten als een melding ongegrond wordt verklaard

1. Formele rectificatie De werkgever stuurt een schriftelijke verklaring naar relevante partijen, zoals colleg's en leidinggevenden, en past het personeelsdossier aan. Alle documenten die verwijzen naar de beschuldiging worden verwijderd.
2. Herstel van reputatie De werkgever geeft in een team- of afdelingsbijeenkomst aan dat de beschuldigde volledig is gerehabiliteerd. Zo nodig gebeurt dit ook publiekelijk.
3. Emotionele ondersteuning De beschuldigde krijgt professionele steun bij het verwerken van het incident, bijvoorbeeld van een bedrijfsmaatschappelijk werker of een therapeut.
4. Werkhervatting De werkgever zorgt voor stapsgewijze re-integratie of overplaatsing
    

Meer informatie over de e-learning en de live training Begeleider beschuldigde.