Te paard, met een touw... Vertrouwenspersoon en suicidepreventie

De muziek van Vivaldi schalde aanzwellend door de ruimte: de Lente, de Zomer, de Herfst...

Ik was 26. Annelies was terug gekomen uit Engeland. Ik had een prachtig herfstboeket voor haar geplukt uit de tuin van mijn moeder. Ze deelde openhartig over wat er allemaal mis was in haar leven. De relatie was uit, haar opleiding bood weinig perspectief en...

Daarna maakten we een wandeling over de Strabrechtse Heide. We stonden onder een robuuste boom, die kleurde in een eerste herfstgloed. Annelies vertelde hoe ze het zou doen. Ze zou een paard halen bij de manege. Ze zou gaan rijden over de heide en dan met een touw, aan die tak….. Ze wees hem aan.

Ik luisterde, sprak soms en luisterde. Heel warm nam ze afscheid. Wat hadden we een mooie middag.

Een week later ging de telefoon: 'Annelies heeft zelfmoord gepleegd'.

Ik draaide de LP van Vivaldi: de Lente, de Zomer, de Herfst, de Winter.

Te paard

Met een touw

Aan die tak

Van die boom.

Zo was het gegaan.

Vragen tolden door mijn hoofd: had ik niet...? Had ik dit kunnen voorkomen? Waarom heb jij mij dit verteld? Waarom heb ik je signalen niet serieuzer genomen? Hoe heb ik gereageerd? Wat had ik anders kunnen doen? Wat had ik voor je kunnen doen?...

Ik had vooral vragen, maar weinig antwoorden. Ook als vertrouwenspersoon kun je te maken krijgen met medewerkers die geen uitweg meer zien. Toen Geertje Spijkerman mij benaderde voor het verzorgen van een geaccrediteerde nascholing: vertrouwenspersoon en suïcidepreventie, heb ik niet lang geaarzeld om haar deskundigheid op dit terrein jullie aan te reiken. Temeer omdat zij deze nascholing al met succes voor Vertrouwenspersonen heeft verzorgd.

Geertje Spijkerman is vertrouwenspersoon, ervaringsdeskundige en medeauteur van het boek 'Radiostilte, de suïcide van een politieman' (www.radiostilteaub.nl). Persoonlijk heeft ze veel met dit onderwerp want haar man maakte in 2009 een eind aan zijn leven.

Suïcide-preventie is een actueel thema. Het aantal suïcides in Nederland stijgt volgens de cijfers van CBS. Rondom suïcide heerst echter nog steeds een taboe. Door het onderwerp zoveel mogelijk bespreekbaar te maken kan het taboe worden doorbroken. Vertrouwenspersonen kunnen hierin een wezenlijke rol spelen. Mensen met suïcidale gedachten willen graag in vertrouwen spreken over hun gedachtes en het kan voorkomen dat zij daarvoor aankloppen bij een vertrouwenspersoon.

Vertrouwenspersonen kunnen een grote rol spelen in het mogelijk voorkomen van suïcides. Zij zijn de aangewezen personen die drempelverlagend werken en die snel in vertrouwen worden genomen. Maar wat doe je als iemand jou in vertrouwen vertelt dat hij/zij suïcidale gedachten heeft (gehad) ? In hoeverre durf jij zelf over suïcide, zelfmoord of zelfdoding te praten? Wat roept een gesprek over dit onderwerp bij jezelf op aan eigen ervaringen? Hoe ga je om met de valkuilen die bij een dergelijk vertrouwelijk gesprek zich kunnen voordoen? En hoe herken je iemand die suïcidaal is? Je bent geen hulpverlener maar verwijst door. Hoe verwijs je door?

Tijdens de nascholing wordt een overzicht gegeven van de theorie over suïcidaal gedrag. Aan de orde komen aantallen/cijfers, het suïcidale proces, risico verhogende en beschermende factoren en zichtbare en onzichtbare signalen.
Tevens is kennis van de sociale kaart nodig i.v.m. doorverwijzingen zowel in de eigen organisatie als daarbuiten.
Door het meerdere malen oefenen van gesprekken met 'suïcidale' personen wordt gewerkt aan gespreksvaardigheid en communicatieve vaardigheden. Hierbij is het belangrijk dat de vertrouwenspersoon oordeelvrij kan luisteren en ruimte geeft aan het verhaal maar zeker ook aan de emotie.
Je zal je als vertrouwenspersoon moeten verplaatsen in de ander, je in moeten leven om aan te sluiten bij de ander. Eigen gedachten, labelen en oordelen zullen in de weg staan om goed te kunnen luisteren en te kunnen ondersteunen, adviseren en doorverwijzen.

Je kan als vertrouwenspersoon denken dat suïcidaliteit een ver van mijn bed item is. Maar kijk om je heen. Vijf suïcides per dag in Nederland maakt dat bijna iedereen wel iemand kent die suïcide heeft gepleegd dan wel met suïcidale gedachten rondloopt. Om signalen op te pikken hoef je geen hulpverlener te zijn. Iedereen -dus zeker ook vertrouwenspersonen- kunnen signalen oppikken en zorgen dat ze uitgerust zijn met de juiste tools om DE vraag te durven stellen: 'Denk jij wel eens aan zelfmoord?'

We kunnen suïcides niet voorspellen maar mogelijk kunnen we er wel een aantal voorkomen.

Ik wens iedere vertrouwenspersoon de tools toe om op dit kwetsbare terrein zijn bijdrage te kunnen leveren. Lees meer over vertrouwenspersoon en suïcidepreventie 23 januari 2018 in Amersfoort.

Hartelijke groet,

Marcel van Oss Directeur/ trainer Van Oss & Partners

www.opleidingvertrouwenspersoon.nl