Wat is er mis met de Seychellen?

'De Seychellen heeft witte stranden, palmbomen, azuurblauwe zee en een prachtige onderwaterwereld. Daarom is daar een congres georganiseerd.'
Feitelijk is één afgevaardigde van onze organisatie meer dan voldoende. Maar vanwege de uitgelezen locatie wilde nagenoeg iedereen van de afdeling er heen. Het is immers een buitenkansje nietwaar?

Toen het jaarlijkse congres vorig jaar in Emmeloord was, vond niemand het de moeite waard. Ze gaan er nu met elf mensen naar toe. De kosten overschrijden de 200.000 euro. Het kan niet op. Vraag mij niet hoe ze dit voor elkaar hebben gekregen. Dit kan toch niet in een tijd waarin 25 procent van onze medewerkers ontslagen moet worden vanwege bezuinigingen? Het is ook niet volgens de afspraken. Dat is toch niet integer? Ik heb dit dan ook heel duidelijk aangegeven naar deze elf mensen toe. Dat werd me niet echt in dank afgenomen. 'Wat is er mis met de Seychellen?' Ik moest niet zo moeilijk doen en mijn mond erover houden, anders zou ik het bezuren. Daar schrok ik van. Voor mij was dat behoorlijk intimiderend en ik vermoed dat ook anderen onder druk zijn gezet. Ik heb daarom ook echt getwijfeld of ik ermee naar de vertrouwenspersoon moest gaan. Maar ik kan dit gewoonweg niet met mijn geweten verenigen. Voor mij is dit een misstand en ik wil het melden. Wij hebben nu toch ook een Klokkenluidersregeling?

Met dit relaas wende de melder zich tot de vertrouwenspersoon ongewenste omgangsvormen die van de directie een paar maanden daarvoor te horen had gekregen: 'pak integriteit er maar bij, want sinds 1 juli 2016 hebben we die wettelijke verplichting.'

De vertrouwenspersoon bracht deze casus in, die juist op het moment speelde dat hij de nascholing vertrouwenspersoon integriteit volgde. Mooier kun je het niet timen. De casus bood rijkelijk gesprekstof. Een aantal elementen wil ik er graag uit lichten.

Allereerst zie je (ook) hier dat ongewenste omgangsvormen (intimidatie) en de integriteitskwestie door elkaar heen lopen. In dat geval is het plezierig dat de melder voor beiden zaken aan het goede loket is en het is van belang dat de vertrouwenspersoon beide aspecten blootlegt. Vervolgens is het aan de melder om aan te geven wat het meest zwaarwegend is en waar hij (als eerste) mee aan de slag wil. Uiteraard is het ook mogelijk beide zaken separaat op te pakken. Bovendien zijn ze met elkaar verweven.

Daarnaast spreekt de melder over het willen melden van een misstand via de Klokkenluidersregeling van de organisatie.

Twee dingen wil ik hierover opmerken. Het lijkt hier niet te gaan over een vermoeden van een misstand die het maatschappelijk belang aantast, maar eerder over een integriteitschending of een onregelmatigheid. Als je daarover melding wilt doen, moet deze mogelijkheid wel opgenomen zijn in het beleid van de eigen organisatie. Het is niet voor niets dat wij het advies van het Huis-voor-Klokkenluiders hebben opgevolgd en ook integriteitschendingen en onregelmatigheden hebben opgenomen in ons voorbeeldbeleid integriteit en het beschikbaar stellen aan al onze cursisten en hun organisaties. We zien doorlopend onvolledig , ontoereikend beleid, wat niet voldoet aan de Wet Huis-voor-Klokkenluiders en schade doet aan zowel melders als vertrouwenspersonen.

Daarnaast wil deze melder een melding doen via de interne meldregeling. Dat is uiteraard een mogelijkheid. Maar…
Bij integriteit gaat het gesprek tussen de melder en de vertrouwenspersoon vaak over wel of niet (vertrouwelijk) melden. Dit is echter helaas te beperkt. Het is goed dat de vertrouwenspersoon integriteit zich realiseert dat ook bij integriteit er vaak mogelijkheden liggen om naast de formele meldregeling ook gebruik te maken van vele andere en ook informele wegen. Ik zie dat de informele wegen bij integriteitschendingen nog te veel onderbelicht blijven. Dat is een gemiste kans. Onze ‘escalatieladder voor de vertrouwenspersoon integriteit is dan ook nog uitgebreider dan die van de vertrouwenspersoon ongewenste omgangsvormen. Er ligt een nog breder pallet aan keuzemogelijkheden.

Tijdens het sparren met de vertrouwenspersoon kreeg de melder inzicht in zijn belangrijkste criteria in deze situatie. Hij kwam tot de conclusie dat hij bij voorkeur geen gebruik wilde maken van de officiële meldregeling, maar dat hij het liefst zijn oprechte zorg uit wilde spreken en zijn ethische bezwaren voor het voetlicht wilde brengen. Niemand zou toch willen dat dit bericht in de krant zou komen te staan. Hij maakte een afspraak met de nieuwe leidinggevende van de afdeling en hij koos voor de optie dat de vertrouwenspersoon mee ging ter ondersteuning. Het werd een goed gesprek en de leidinggevende pakte het serieus op. De reis werd teruggedraaid. In het werkoverleg werd de casus behandeld en leidde het tot een interessante discussie over integer handelen. Het accent lag niet op sanctioneren maar op het leren van fouten. Op deze wijze werd het integriteitbewustzijn binnen de organisatie vergroot.

Een melder mag sparren met de vertrouwenspersoon integriteit. Als de vertrouwenspersoon integriteit daarvoor is toegerust, heeft dat grote waarde.

Hartelijke groet,
Marcel van Oss
Directeur/ trainer
Van Oss & Partners Opleiding Vertrouwenspersoon
www.opleidingvertrouwenspersoon.nl